İlkyardım: Herhangi bir kaza veya tehlikeli durum anında, sağlık profesyonelleri gelene dek hayat kurtarmayı veya durumu düzeltmeyi amaçlayan, olay yerinde mevcut araç ve gereçlerle tıbbi müdahalelerin gerçekleştirildiği bir uygulamadır.
Acil Tedavi: Hasta ve yaralılara ambulans ya da acil tedavi ünitelerinde, doktor ve sağlık personeli tarafından ilaç veya tıbbi malzemeler kullanarak gerçekleştirilen uygulamalardır.
İlk yardım ve acil tedavi arasında bazı farklar vardır.
İlkyardım olay yerinde,eldeki olanaklar kullanılarak ilaçsız yapılan uygulamalardır.
Acil Tedavi ambulans ya da sağlık kuruluşunda ilaç veya tıbbi malzemelerde yapılan uygulamalardır.
!!! Hasta veya yaralının hayati tehlikesi varsa asla yerinden kımıldatmayın !!!
• Hasta veya yaralının yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmek
• Durumunun kötüleşmesini önlemek
• İyileşmesini kolaylaştırmak
Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem, olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacaklar nelerdir?
Olay yeri, yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır.
Kazaya uğrayan aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır.
Olay yerinde hasta/yaralılara yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.
Olası infilak ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir.
Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
Gaz tüpünün vanası kapatılmalıdır.
Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir
İlkyardım gerektiren bir durumda Türkiye’de telefon iletişimleri 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilmelidir.
Açık Adres
Kazazedelerin Sayısı
Kazazedelerin Durumu Kısa Öz
Olay yada kaza yerinde, hasta yada yaralılara hızlı ancak sakin bir şekilde yapılan müdahaleleri kapsar.
İlkyardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir?
Hasta/yaralıların durumunu değerlendirmek (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek,
Hasta/yaralıların korku ve endişelerini gidermek,
Hasta/yaralılara müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,
Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunmak,
Hasta/yaralıyı sıcak tutmak,
Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek,
Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir.
Hasta/yaralıları hareket ettirmeden müdahale yapmak,
Hasta/yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilmesini sağlamak
Ağır yaralıları, hayati tehlike olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatmamak.
Hasta/yaralıların endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır.
Kazalardan korunma ile ilgili güvenli davranışlarımız.
• Emniyet kemeri takmak,
• Arabanın arka koltuğuna oturmak,
• Arabanın camından sarkmamak,
• Camlardan dışarı bir şey atmamak,
• Bisiklete binerken kask takmak,
• Yaya geçidini kullanmak,
• Park edilmiş arabaların etrafında oynamamak,
• Pencerelerden sarkmamak,
• Tırabzanlardan kaymamak,
• Kapıları dikkatli ve yavaş kapatmaktır.
• Karşıdan karşıya geçerken önce sola, sonra sağa, sonra tekrar sola bakmak,
• Kaza anında sakin olmak,
• Önce kendi güvenliğimi sağlamak,
• İkinci bir kaza olmaması için önlem almak,
• Olay yerinde sigara içilmesini önlemek,
• Çevredeki meraklı kişileri uzaklaştırmak,
• Gaz kaçağı varsa vanayı kapatmak,
• Ortamı havalandırmak,
• Elektrik düğmelerini açmamak,
• Yol kenarında oyun oynamamak,
• Yola kaçan topumun arkasından koşmamak,
• Merdivenlerden koşarak inmemek,
• Sık sık düşüyor ve tökezliyorsam anneme, babama gözlerimi muayene ettirmelerini söylemektir.
Doğru ve etkili bir ilkyardım uygulayabilmek için ilkyardım konusunda bilgi, beceri ve bazı özelliklere de sahip olmalıyız.
Bunlar;
O insan vücudu ile ilgili bilgilere sahip olmak,
O Önce kendi can güvenliğini korumak,
O Sakin olmak,
O Kendine güvenli olmak,
O Pratik olmak,
O Eldeki olanakları değerlendirebilmek,
O Olayı anında ve doğru olarak 112 Acil Yardım Servisine haber vermek,
O Çevredeki kişileri organize edebilmek ve kişilerden yararlanabilmek,
O iyi iletişim kurabilmektir.
İlkyardım uygulamalarının doğru yapılabilmesi için insan vücudunu çok iyi tanımalıyız.
İnsan vücudunu oluşturan temel yapılar
HÜCRE
İnsan vücudunun en küçük temel yapısıdır.
DOKU
Hücreler bir araya gelip dokuları oluşturur. (kas dokusu, sinir dokusu vb.)
ORGAN
Çeşitli dokular bir araya gelerek organları oluşturur. (kalp, akciğer vb.)
SİSTEM
Kendine özgü görevleri olan organların oluşturduğu vücut yapılarıdır.
(solunum sistemi, dolaşım sistemi vb.)
İlkyardım uygulamalarında vücudumuzla ilgili bilmemiz gereken yaşam bulguları
Bilinç durumu:
Sağlıklı bir kişi kendisine yöneltilen tüm uyarılara cevap verir. Eğer dokunarak veya sesli uyarılara cevap vermiyorsa bilinç kaybı vardır.
Solunum:
Normalde 1 dakikadaki solunum sayısı yetişkinlerde 12-20, çocuklarda ve bebeklerde ise 20-25 arasındadır.
Dolaşım:
Normalde yetişkinlerde 1 dakikadaki nabız sayısı 60-100 arasındadır. Çocuklarda ve bebeklerde ise 100-120 dir.
Nabız:
Kalp atımlarının damar duvarına yaptığı basıncın elle hissedilmesidir.
HASTA VEYA YARALI DEĞERLENDİRME
Kendimizin ve çevremizin güvenliğini sağladıktan sonra ilkyardımı doğru uygulamak için hasta veya yaralıyı değerlendirmemiz gerekir.
Hasta veya yaralı değerlendirmenin amacı
• Hasta veya yaralının durumunun ve yarasının ciddiyetini belirlemek,
• Önce hangi hasta veya yaralıya yardım edeceğimizi belirlemek,
• Hangi ilkyardım uygulamasını yapacağımızı belirlemek,
• İlkyardımı doğru yapmaktır.
Hasta veya yaralıyı iki aşamada değerlendiririz
• Birinci değerlendirme
• İkinci değerlendirme
BİRİNCİ DEĞERLENDİRME
Birinci değerlendirmenin yapılması için aşağıdaki uygulamaları iyi bilmek gerekir.
(A) Solunum yolu açıklığının sağlanması,
(B) Solunumun değerlendirilmesi,
(C) Dolaşımın değerlendirilmesidir.
Bilinç kontrolünü yapmak için;
• Önce hasta veya yaralıya seslenir, omzuna dokunuruz.
• “iyi misin?” diye sorarız.
• Eğer cevap alamıyorsak hasta veya yaralının bilinç kaybı olduğunu düşünürüz.
• Hemen 112 Acil Yardım Servisini aramamız gerekir.
Olay yerinde ilk önce sessiz durana müdahale edilir.
(A) Solunum yolu açıklığının sağlanması;
Ağız içini kontrol ederiz.
Yabancı cisim varsa dikkatlice çıkarırız.
Baş çene pozisyonu veririz.
Bir elimizle hasta veya yaralının alnından, diğer elimizin parmak uçları ile çenesinden tutarız ve başını geriye doğru iteriz.
Hasta veya yaralının boynunda bir problem düşünüyorsak DOKUNMAYIZ.
(B) Solunum değerlendirilmesi
• BAK-DiNLE-HiSSET yöntemiyle hasta veya yaralının solunumunu 10 saniye boyunca değerlendiririz.
• Başımızı hasta veya yaralının göğsünü görecek şekilde yan çeviririz, göğüs hareketini gözleriz.
• Kulağımızla hasta veya yaralının solunum sesini dinler, yanağımızla hasta veya yaralının nefesini hissetmeye çalışırız.
(C) Dolaşımın değerlendirilmesi
• Yetişkin ve çocuklarda şah damarından, bebeklerde ise üst kol iç yüzünden 3 parmağımızı kullanarak 5 saniye süre ile kalp atışlarını kontrol ederiz.
Alamazsak diğer taraftan kontrol ederiz.
Nabıza aynı anda iki taraftan birden bakılmaz.
Birinci değerlendirme sonucu hasta veya yaralının bilinci yoksa solunum ve nabzı varsa
SABİT YAN YATIŞ (KOMA) POZİSYONU VERİRİZ.
İKİNCİ DEĞERLENDİRME
Eğer hasta veya yaralının bilinci yerindeyse ikinci değerlendirme yapılır.
1. Hasta veya yaralı ile konuşularak (konuşabiliyorsa) durumu hakkında aşağıdaki soruları sorarak bilgi almalıyız.
“Ne oldu? Sürekli kullandığınız bir ilâç var mı? Alerjiniz var mı?” diye sorulur.
2. Bilinç durumunu değerlendirmek için nelere dikkat etmeliyiz?
“Her soruya cevap verebiliyor mu? Tanıma özelliğini yitirmiş ve unutuyor mu? Bazı konuları hatırlıyor mu?” bakılır.
3. Hasta veya yaralının solunumunu tespit etmek için nelere bakılır?
Hızlı mı? Yavaş mı? Düzenli mi?
4. Dolaşımına bakmak için nelere dikkat edilir?
Nabız hızlı mı? Nabız yavaş mı? Düzenli mi?
5. Vücut ısısı ve nemini kontrol etmek için nelere dikkat edilir?
Vücut soğuk mu? Vücut sıcak mı? Vücut nemli mi?
6. Elle dokunarak başı kontrol etmek için nelere dikkat edilir?
fiişlik var mı? Kesik veya yara var mı? Çökme veya kırık var mı?
7. Yüz kontrolü için nelere dikkat edilir?
Yüz kemiklerinde şişlik var mı? Göz altında morarma var mı? Kulak ya da burundan gelen kan veya sıvı var mı?
8. Boyun kontrolü için nelere dikkat edilir?
Baş ve boyun hareket ettirilmeden iki elle kontrol yapılır. Kanama, şişlik ve ağrı var mı? Varsa hareket ettirme.
9. Göğüs kontrolü için nelere dikkat edilir?
Göğüste ağrı var mı? Kanama var mı? Göğüse batan bir cisim var mı?
10. Karnın kontrolü için nelere dikkat edilir?
Ağrı, sertlik var mı? Kanama, şişlik var mı? Elleri arkaya kaydırılarak bel kontrolü yapılır.
11. Kalça kontrolü için nelere dikkat edilir?
Kalçada şekil bozukluğu var mı? Ağrı var mı? Kırık var mı?
12. Bacaklar ve kolların kontrolü için nelere dikkat edilir?
Her iki bacak ve kol tek tek elle kontrol edilir. Şekil bozukluğu var mı? Şişlik var mı? Ağrı var mı? Hareket kaybı var mı? Nabız yerlerinden nabız alınıyor mu?
Hasta veya yaralıları değerlendirirken bazı güvenli davranışları hatırlamalıyız.
• Kendi güvenliğim ve hasta veya yaralının güvenliğinden emin olurum.
• Olay yerini değerlendiririm.
• Kendimi tanıtır ve ilkyardımı bildiğimi söylerim.
• Hasta veya yaralının kanaması varsa eldiven giyerim, yoksa kalın bir bez ya da naylon poşet kullanırım.
• Hasta veya yaralıya yakın mesafede çalışırım.
• Çevrede benim ve hasta veya yaralının zarar görmesine neden olacak bir tehlike varsa tehlikeden uzaklaştırılmasını sağlarım.
• Hemen 112 Acil Yardım Servisini çağırırım.
• Hasta veya yaralıya batmış bir cisim varsa asla yerinden çıkarmam.
• Hasta veya yaralıyı hareket ettirmem.
Acil tedavi; Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.
İlkyardım: Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, Sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, Hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile Olay yerinde, Tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç gereçlerle (eldeki imkanlar ile) yapılan, İlaçsız uygulamalardır.
İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark: Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karşın, ilkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir.
İlkyardımcı: İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya da kişilerdir.
İlkyardımın öncelikli amaçları; Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması, Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması, Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi, İyileşmenin kolaylaştırılması.
İlkyardımın temel uygulamaları: İlkyardım temel uygulamaları Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir. Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.ß
Bildirme: Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
112’nin Aranması Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
• Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı,
• 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmeli,
• Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmeli,
• Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
• Hasta/yaralıların adı ve olayın tanımı yapılmalı,
• Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
• Herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmeli,
• 112 hattında bilgi alan kişi gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyene kadar telefon kapatılmamalıdır.
İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli yapması gerekenler; Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir. Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir. Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir. Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunulur. Kırıklara yerinde müdahale edilir, Hasta/yaralı sıcak tutulur, Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez. Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapılır, Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112) (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır).
İlkyardımcının özellikleri; Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir: İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı. Önce kendi can güvenliğini korumalı. Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı, Eldeki olanakları değerlendirebilmeli, Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli (112’yi aramak), Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli, İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır.
Hayat kurtarma zinciri; Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir.
1.Halka - Sağlık kuruluşuna haber verilmesi
2.Halka - Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapılması
3.Halka - Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması
4.Halka - Hastane acil servislerinde müdahale yapılmasıdır.
İlkyardımın ABC’si : Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir.
A.Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
B.Solunumun değerlendirilmesi (Bak-Dinle-Hisset)
C.Dolaşımın değerlendirilmesi
İlkyardımın öncelikli amaçları
• Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
• Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,
• Hasta / yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek,
• İyileşmeyi kolaylaştırmak.
İlkyardımın temel uygulamaları: İlkyardım temel uygulamaları kısaca KORUMA, BİLDİRME, KURTARMA (KBK) olarak ifade edilir.
1. Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
2. Bildirme: Olay / Kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. İlkyardım gerektiren bir durumda Türkiye de telefon iletişimleri 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
3. Kurtarma (Müdahale): Olay yerinde Hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır. Olay yerinde ilkyardım uygularken öncelik sırasına uymak gerekir.
İlkyardım Uygulamalarının Öncelikleri
Birinci: Bilinci kapalı olanlar, solunumu olmayanlar, şiddetli kanaması ve ağır yanığı olan hasta/yaralılar.
İkinci: Kırık ve hafif yanığı olan hasa/yaralılar.
Üçüncü: Çıkık, burkulma ve hafif kanaması olan hasta/yaralılar.
İlkyardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler
1. Hasta / yaralıların durumunu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
2. Hasta / yaralıların korku ve endişeleri giderilir,
3. Hasta / yaralılara müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir,
4. Hasta / yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunulur,
5. Kırıklara yerinde müdahale edilir,
6. Hasta / yaralı sıcak tutulur,
7. Hasta / yaralının yarasını görmesine izin verilmez,
8. Hasta / yaralılar hareket ettirmeden müdahale yapılır.
Hasta yaralılar en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak. (Ancak hasta / yaralının hayatı tehlikede olmadığı sürece ağır yaralı bir kişi asla yerinden kıpırdatılmamalıdır.)
ilkyardımcının özellikleri
1.İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı,
2.Önce kendi can güvenliğini korumalı,
3.Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı,
4.Eldeki imkanları değerlendirebilmeli,
5.Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli (112’yi aramak),
6.Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli,
7.İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır.
İlkyardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler: İlkyardımcının insan vücudu, yapısı ve işleyişi konusunda bazı temel kavramları bilmesi, ilkyardımcı olarak yapacağı müdahalelerde bilinçli olmasını kolaylaştırır.
İnsan vücudunu oluşturan sistemler
Hareket Sistemi: Vücudun hareket etmesini ve desteklenmesini sağlar. Koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur:
Kemikler
Eklemler
Kaslar
Dolaşım Sistemi: Vücut dokularının oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı vb. elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur:
Kalp
Kan damarları
Kan
Sinir Sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketlerin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemi şu yapılardan oluşur:
Beyin
Beyincik
Omurilik
Omurilik soğanı
Solunum Sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Oksijensizliğe en dayanıksız organ beyindir. Solunum sistemi şu organlardan oluşur:
Solunum yolları
Akciğerler
Boşaltım Sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur:
İdrar borusu
İdrar kesesi
İdrar kanalları
Böbrekler
Sindirim Sistemi: KAğızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim sistemi şu organlardan oluşur:
Dil ve dişler
Yemek borusu
Mide
Safra kesesi
Pankreas
Bağırsaklar
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir.
1. Halka: Sağlık kuruluşuna haber verilmesi.
2. Halka: Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapılması.
3. Halka: Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması.
4. Halka: Hastane acil servislerinde müdahale yapılması.
Yaşam bulguları ile ilgili önemli göstergeler: Hasta/yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının anlamlarının bilinmesi ve bu bulguların var veya yok olması yapılacak müdahaleler için önem taşımaktadır.
Yaşam bulguları dediğimizde hasta/yaralının;
Bilinci,
Solunumu,
Dolaşımı,
Vücut Isısı,
Kan Basıncından söz edilmektedir.
Bilinç durumunun değerlendirilmesi
Normal bir kişi kendine yöneltilen tüm sorulara cevap verir. Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir.
Bilinç düzeyleri;
Bilinç yerinde: Tüm uyarılara cevap var.
1. Derece Bilinç Kaybı: Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir.
2. Derece Bilinç Kaybı: Ağrılı uyaranlara cevap verir.
3. Derece Bilinç Kaybı: Tüm uyarılara karşı tepkisiz, cevap vermez.
Solunumun değerlendirilmesi Hasta/yaralının solunumu değerlendirilirken;
Solunum sıklığına,
Solunum aralıklarının eşitliğine,
Solunum derinliğine bakılır.
Dakikadaki normal solunum sayısı
Yetişkinlerde 12-20
Çocuklarda 16-22
Bebeklerde 18-24’tür.
Kan basıncının değerlendirilmesi: Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına yaptığı basınçtır. Hasta/yaralı değerlendirilirken kan basıncı kontrol edilmez.
Normal değeri : 100/50 – 140/100 mm/Hg’dir.
Nabız değerlendirilmesi: Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine nabız denir. Dakikadaki normal nabız sayısı Yetişkinlerde 60-100 Çocuklarda 100-120 Bebeklerde 100-140’tır.
Nabız alınabilen bölgeler:
a.Şah damarı,
b.Ön kol damarı,
c. Bacak damarı
d. Kol Damarı (Kolun iç yüzü, dirseğin üstü)
Vücut ısısının değerlendirilmesi: Koltuk altından ölçülür ve normal değeri 36.5 (otuz altı buçuk) derecedir.
Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı: Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirilmesi, İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi, Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi, Güvenli bir müdahale sağlanması.
Hasta/yaralının ilk değerlendirme aşamaları: Hasta/yaralıya sözlü uyaranla ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları şunlardır :
Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi: Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak, kusmuk ya da yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş-boyun-gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır. Bilinç kaybı belirlenmiş kişide ağız içine önce göz ile bakılmalı, yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkartılmalıdır. Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine koyularak alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş Geri-Çene Yukarı Pozisyonu verilir.
Solunumun Değerlendirilmesi: Hava yolu açıldıktan sonra ilkyardımcı başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır. Bak-Dinle- Hisset yöntemi ile solunum olup olmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir. Solunum yoksa hemen yapay solunuma başlanmalıdır.
Bak: Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır.
Dinle: Solunum sesi dinlenir.
Hisset: Hastanın soluğu yanakta hissedilmeye çalışılır.
Dolaşımın Değerlendirilmesi: Yetişkin ve çocuklarda şah damarından, bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız alınmaya çalışılır. İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı var ise koma pozisyonuna getirilerek diğer yaralılar değerlendirilir.
Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi: İlk değerlendirme ile hasta/yaralının yaşam bulguları güvence altına alındıktan sonra ikinci muayene aşamasına geçilerek baştan aşağı muayene yapılır.
Solunum Durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. Oksijensiz kalmaya en az dayanan organ beyindir.
Temel Yaşam Desteği: Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
Yetişkinlerde Kalp Masajı Ve Yapay Solunum (TYD): İlkyardımcı kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olur. Hasta/yaralının omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorarak bilinç kontrolü yapılır. Bilinç yok ise çevreden yardım çağırılır, 112 aratılır. Hasta/yaralının yanına diz çökülür, boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilir, yabancı cisim var ise çıkartılır. Hava yolunu açmak için baş geri-çene yukarı pozisyonu verilir. Solunum olup olmadığı bak-dinle-hisset yöntemi ile 10 saniye kontrol edilir. Hasta/yaralının solunumu yok ise ve ilkyardımcı yalnız ise kendisi 112’yi arar. Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir. Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir. Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir. Parmaklar göğüs kafesi ile temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur. Göğüs kemiği 5cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır. Tekrar baş geri-çene yukarı pozisyonu verilerek hava yolu açıklığı sağlanır. Alın üzerine konulan elin işaret ve baş parmakları kullanılarak hasta/yaralının burnu kapatılır. Normal bir soluk alınır, baş geri-çene yukarı pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir. Hasta/yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı nefes verilir. Hasta/yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır. Temel yaşam desteğine hasta yaralının yaşamsal fonksiyonları veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
Hava yolu tıkanıklığı: Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir.
Hava yolu tıkanıklığı belirtileri Kısmi Tıkanma Belirtileri
Öksürür.
Nefes alabilir.
Konuşabilir.
Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.
Tam Tıkanma Belirtileri: Nefes alamaz, Acı çeker, ellerini boynuna götürür, Konuşamaz, Rengi morarmıştır, Bu durumda Heimlich Manevrası (Karına bası uygulama) yapılır.
Tam Tıkanıklık Olan Kişilerde Heimlich Manevrası (Karına Bası Uygulama): Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Hastanın yanında veya arkasında durulur. Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır. Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına (kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda vurulur. Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur. Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası uygulanır. Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır. Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır. Kuvvetle yukarı ve arkaya doğru bastırılır. Bu hareket 5 kez yabancı cisim çıkana kadar tekrarlanır. Bu işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır. Hastanın bilinci kapanırsa sert zemin üzerine yatırılır. Tıbbi yardım istenir ve temel yaşam desteği uygulanır.
Kırık: Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Yaşlılık ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.
Kapalı kırıklarda kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.
Açık kırıklarda deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı çıkabilir. Kanama ve enfeksiyon tehlikesi taşırlar.
Kırık belirtileri: Hareket ile artan ağrı, Şekil bozukluğu, Hareket kaybı, Ödem ve kanama nedeniyle morarma, Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
Kırık belirtileri: Hareket ile artan ağrı, Şekil bozukluğu, Hareket kaybı, Ödem ve kanama nedeniyle morarma, Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
Kırıklarda ilkyardım: Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur, Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır (aksi takdirde gelişebilecek öden doku hasarına yol açacaktır,) Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir), Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır, Açık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır, Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir, Kol ve bacaklar yukarıda tutulur.
Çıkık: Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.
Çıkık belirtileri: Yoğun ağrı, Şişlik ve kızarıklık, İşlev kaybı
Çıkıkta ilkyardım: Eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir, Kırık yerine oturtulmaya çalışılmaz, Hasta / yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez, Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir.
Kırık-çıkık ve burkulmalarda tespit Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.
Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar: Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır. Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır. Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çalışılmamalıdır. Tespit kırık, çıkık ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.
Kol Ve Köprücük Kemiği Kırığı Tespiti Koltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir, Kol askısı yerleştirilir, Üçgen bandaj yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak şekilde yerleştirilir, El dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleştirilir. üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit edilen elin parmakları görülebilir şekilde olmalıdır.
Pazı Kemiği Kırığı Tespiti Sert tespit malzemesiyle yapılır. Kırık kemiği tespit edecek olan malzemeler yerleştirilmeden önce, kolun altına (koltuk boşluğundan yararlanılarak) iki şerit yerleştirilir. Malzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir. Uzun olanı omuzla dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir. Daha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanarak tespit edilir. Şeritler çok kısa bağlanmamalıdır.
Dirsek Kemiği Kırığı Tespiti Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir. Eğer bükülmüş vaziyette bulunduysa, bir kol askısı desteği yardımıyla tespit edilir.
Dirsek Kemiği Kırığı Tespiti Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir. Eğer bükülmüş vaziyette bulunduysa, bir kol askısı desteği yardımıyla tespit edilir.
Dirsek kırıklarda kol gergin vaziyette bulunmuşsa ve dirsekten bükük bulunmuşsa yapılacak tespit.
Kol Askısı İle Ön Kol, Bilek Ve El Tespiti Kırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleştirilir. Hasta/yaralının boynunun arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir. Aşırı hareket etmesini engellemek için geniş bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır.
Pelvis Kemiği Kırığı Tespiti Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur. Sekiz şeklindeki bir bandajla bilekler tespit edilir. Doğal boşlukların altından (dizler ve bilekler) bandajları kaydırmak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak şekilde düğümlenerek koltukaltından ayağa kadar tespit edilir.
Diz Kapağı Kırığı Tespiti Geniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanır. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj sarılır.
Kaval Kemiğinin Tespiti Uyluk kemiği kırığı tespitindeki gibidir. Bacaklar tutulur ve yavaşça çekilir, Doğal boşluklar kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaş şeritler geçirilir. Uygun bir şekilde yumuşak dolgu malzemesiyle desteklenmiş tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer tarafta kalçadan ayağa kadar yerleştirilir. Ayaklardan başlanarak şeritler dış tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj ayak tabanı üzerine sekiz şeklinde düğümlenir.
Bileğin / ayağın tespiti Yaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür, Bilek seviyesinde sarılmış sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir.
Hasta/yaralı taşınmasında genel kurallar Hasta/yaralı taşınmasında ilkyardımcı kendi sağlığını riske sokmamalıdır. Hasta / yaralıya yakın mesafede çalışılmalıdır. Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalıdır. Sırtın gerginliğini korumak için dizler ve kalçalar bükülmelidir (Omurilik yaralanmaları riskini azaltır). Yerden destek alacak şekilde her iki ayağı da kullanarak biri diğerinden biraz öne yerleştirilmelidir. Kalkarken, ağırlığı kalça kaslarına vererek dizler en uygun biçimde doğrultulmalıdır. Baş her zaman düz tutulmalı, homojen ve düzgün bir şekilde hareket ettirilmelidir. Yavaş ve düzgün adımlarla yürümek gerekir, adımlar omuzdan daha geniş olmamalıdır. Ağırlık kaldırırken karın muntazam tutulup kalçayı kasmak gerekir. Omuzlar, leğen kemiğinin ve omuriliğin hizasında tutulmalıdır. Yön değiştirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır. Hasta/yaralı mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir. Hasta/yaralı baş-boyun-gövde ekseni esas alınarak en az 6 destek noktasından kavranmalıdır. Hasta / yaralı taşımak mükemmel bir ekip çalışması gerektirir. Tüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kişi olmalı, bu kişi hareketler için gereken komutları (dikkat, kaldırıyoruz gibi) vermelidir. Bu kişi genellikle ağırlığın en fazla olduğu ve en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan baş ve boyun kısmını tutan kişi olmalıdır.
Acil Taşıma Teknikleri: Genel bir kural olarak, hasta/yaralının yeri değiştirilmemeli ve dokunulmamalıdır. Olağanüstü bir tehlike söz konusuysa, taşıdığı her türlü riske rağmen acil taşıma zorunludur. En kısa sürede yaralılar güvenli bir yere taşınmalıdır.
Sürükleme Yöntemleri: Hasta/yaralının sürüklenmesi, oldukça faydalı bir yöntemdir. Özellikle, çok kilolu ve iriyarı kişilerin taşınması gerekiyorsa; dar, basık ve geçiş güçlüğü olan bir yerden çıkarmalarda herhangi bir yaralanmaya neden olmamak için seçilebilecek bir yöntemdir. İlkyardımcının fiziksel kapasitesi göz önünde bulundurulmalıdır. Mümkünse battaniye kullanılmalıdır.
Şekil: Ayak bileklerinden sürükleme, Koltuk altından tutarak sürükleme.
Araç İçindeki Yaralıyı Taşıma Tekniği (RENTEK Manevrası) Kaza geçirmiş yaralı bir kişiyi eğer bir tehlike söz konusu ise omuriliğine zarar vermeden çıkarmada kullanılır. Bu uygulama solunum durması; yangın tehlikesi, patlama gibi olağanüstü durumlarda uygulanacaktır. Kaza ortamını değerlendirin, patlama, yangın tehlikesini belirleyin; çevrenin ve kendi güvenliğinizi sağlayın Hasta/Yaralının omuzlarına hafifçe dokunarak ve “ iyi misiniz?” diye sorarak bilincini kontrol edin. Hasta/Yaralının solunumunu (göğüs hareketlerini) gözleyin. Hasta/yaralının ayaklarının pedalların arasına sıkışmamış olduğundan emin olun ve varsa emniyet kemerini açın. İlkyardımcı, yaralıya yan taraftan yanaşmalıdır. Bir eliyle yaralının kolunu, diğer eliyle de çenesini kavrayarak boyun tespiti yapar (hafif hareketle), Yaralının baş-boyun-gövde eksenini mümkün olduğunca hareket ettirmeden bütün halinde araçtan dışarı çekilir. Yaralı dışarı alındıktan sonra yavaşça yere veya sedyeye konur.
Kısa mesafede süratli taşıma teknikleri
1. Kucakta Taşıma : Bilinci açık olan çocuklar ve hafif yetişkinler için kullanışlı bir yöntemdir. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Bir elle yaralı dizlerinin altından tutularak destek alınır. Diğer elle gövdenin ağırlığı yüklenerek sırtından kavranır. Yaralıya kollarını ilkyardımcının boynuna dolaması söylenebilir. Bu yaralının kendini güvende hissetmesini sağlar. Ağırlık dizlere verilerek kalkılır.
2. İlkyardımcının Omzundan Destek Alma: Bir veya iki kişi ile uygulanabilir. Yaralının bir kolu ilkyardımcının boynuna dolanarak destek verilir. İlkyardımcı boşta kalan kolu ile hasta/yaralının belini tutarak yardım eder.
Sedye üzerine yerleştirme teknikleri
1. Kaşık Tekniği: Bu teknik hasta/yaralıya sadece bir taraftan ulaşılması durumunda üç ilkyardımcı tarafından uygulanır. İlkyardımcılar hasta/yaralının tek bir yanında bir dizleri yerde olacak şekilde diz çökerler. Hasta/yaralının elleri göğsünde birleştirilir. Birinci ilkyardımcı baş ve omzundan, ikinci ilkyardımcı sırtının alt kısmı ve uyluğundan, üçüncü ilkyardımcı dizlerinin altından ve bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini hasta/yaralının vücudun altından geçirerek kavrarlar. Başını ve omzunu tutan birinci ilkyardımcının komutu ile tüm ilkyardımcılar aynı anda hasta/yaralıyı kaldırarak dizlerinin üzerine koyarlar. Sonra uyumlu bir şekilde ayağa kalkarlar. Aynı anda tek bir hareketle hasta/yaralıyı göğüslerine doğru çevirirler ve aynı anda düzgün bir şekilde sedyeye koyarlar.
2. Köprü Tekniği: Hasta/yaralıya iki taraftan ulaşılması durumunda dört ilkyardımcı tarafından yapılır. İlkyardımcılar bacaklarını açıp, hasta/yaralının üzerine hafifçe çömelerek yerleşirler. Birinci ilkyardımcı başı koruyacak şekilde omuz ve ensesinden, ikinci ilkyardımcı kalçalarından, üçüncü ilkyardımcı da dizlerinin altından tutar. Birinci ilkyardımcının komutu ile her üç ilkyardımcı hastayı kaldırırlar. Dördüncü ilkyardımcı sedyeyi arkadaşlarının bacakları arasına iterek yerleştirir ve hasta/yaralı sedyenin üzerine konulur.
3. Karşılıklı Durarak Kaldırma: Omurilik yaralanmalarında ve şüphesinde kullanılır. Üç ilkyardımcı tarafından uygulanır. İki ilkyardımcı hasta/yaralının göğüs hizasında karşılıklı diz çökerler. Üçüncü ilkyardımcı hasta/yaralının dizleri hizasında diz çöker. Hasta / yaralının kolları göğsünün üzerinde birleştirerek, düz yatması sağlanır. Baş kısımdaki ilkyardımcılar kollarını baş-boyun eksenini koruyacak şekilde hasta/yaralının sırtına yerleştirirler. Hasta/yaralının dizleri hizasındaki üçüncü ilkyardımcı kollarını açarak hasta/yaralının bacaklarını düz olacak şekilde kavrar. Verilen komutla, tüm ilkyardımcılar hasta/yaralıyı düz olarak kaldırarak sedyeye yerleştirirler.
Sedye İle Taşımada Genel Kurallar
Hasta/yaralı battaniye yada çarşaf gibi bir malzeme ile sarılmalıdır. Düşmesini önlemek için sedyeye bağlanmalıdır. Başı gidiş yönünde olmalıdır. Sedye daima yatay konumda olmalıdır. Öndeki ilkyardımcı sağ, arkadaki ilkyardımcı sol ayağı ile yürümeye başlamalıdır (Sürekli değiştirilen adımlar sedyeye sağlam taşıma sağlar). Daima sedye hareketlerini yönlendiren bir sorumlu olmalı ve komut vermelidir. Güçlü olan ilkyardımcı hasta/yaralının baş kısmında olmalıdır.
1.Sedyenin İki Kişi Tarafından Taşınması
Her iki ilkyardımcı çömelirler, sırtları düz, bacakları kıvrık olacak şekilde sedyenin iki ucundaki iç kısımlarda dururlar. Komutla birlikte sedyeyi kaldırırlar ve yine komutla dönüşümlü adımla yürümeye başlarlar. Önde yürüyen yoldaki olası engelleri haber vermekle sorumludur.
2. Sedyenin Dört Kişi Tarafından Taşınması
Yaralının durumu ağır ise yada yol uzun, zor ve engelli ise sedye 4 kişi ile taşınmalıdır. İlkyardımcıların ikisi hasta/yaralının baş, diğer ikisi ayak kısmında sırtları dik, bacakları bükülü olarak sedyenin yan kısımlarında çömelirler. Sedyenin sapından tutarlar ve yukarı komutu ile sedyeyi kaldırırlar. Sedyenin sol tarafından tutan ilkyardımcılar sol, sağ tarafındakiler sağ adımlarıyla yürümeye başlarlar. Dar bölgeden yürürken ilkyardımcılar sırtlarını sedyenin iç kısmına vererek yerleşirler. Merdiven, yokuş inip çıkarken sedye mümkün olabilecek en yatay pozisyonda tutulmalıdır. Bunun için ayak tarafındakiler sedyeyi uyluk hizasında, baş tarafındakiler omuz hizasında tutmalıdır.